Yanık Nedir?
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku
bozulmasıdır.
Yanık, genellikle;
Sıcak su veya buhar teması
Sıcak katı maddelerle temas,
Asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas,
Elektrik akımı etkisi yada radyasyon nedeni ile de oluşabilir.
Kaç çeşit yanık vardır?
Fiziksel yanıklar:
Isı ile oluşan yanıklar
Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar
Işın ile oluşan yanıklar
Sürtünme ile oluşan yanıklar
Donma sonucu oluşan yanıklar
Kimyasal yanıklar:
Asit alkali madde ile oluşan yanıklar
Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
Derinlik
Yaygınlık
Bölge
Enfeksiyon riski
Yaş
Solunum yoluyla görülen zarar
Önceden var olan hastalıklar
KİMYASAL YANIK
FİZİKSEL YANIK
1.Derece yanıklar
Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır.
Yaklaşık 48 saatte iyileşir
Örneğin : Güneş yanıkları
2.Derece yanıklar
Deride içi su dolu kabarcıklar, büller vardır.
Deri ileri derecede kızarıktır.
Ağrılıdır.
Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.
Örn. Haşlanmalar, Alev yanığı…
3. Derece yanıklar
Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir.
Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür.
Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır.
Deri bütünlüğü bozularak açık yanık yarası oluşur.
Enfeksiyon olma olasılığı yüksektir.
Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.
Yanığın Vücuttaki Olumsuz Etkileri
Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.
Yanık yüzeyi, derinliğinden önce değerlendirilir.
Eğer deri yüzeyinin üçte biri veya %30 ve daha fazlası yanmışsa bu durumdaki kişi, çok ağır hasta olarak değerlendirilir. Hemen acil yardım almalıdır.
Yanık yüzeyinin hesaplanması(Dokuzlar kuralı)
Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?
Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
Hasta/yaralının üzeri battaniye yada bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
Yanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
Ödeme karşı; yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
Takılan yerler varsa kesilir, temizliğe dikkat edilir,
Su toplamış yerler patlatılmaz,
Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır,
Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir,
Tıbbi yardım istenir (112).
Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,
Kimyasal madde toz ise önce fırçalanır.
Sonra bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
Yaşam bulguları değerlendirilir.
Giysiler çıkarılmalıdır,
Hasta/yaralı örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).
Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
Hemen elektrik akımı kesilmelidir,
Hasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,
Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).
Sıcak Çarpması Belirtileri
Adale Krampları
Güçsüzlük, yorgunluk
Baş dönmesi, ani baş ağrısı
Bayılma hissi
Davranış bozukluğu
Sinirlilik
Solgun ve sıcak deri
Bol terleme
Mide krampları
Kusma, bulantı
Bilinç kaybı,hayal görme
Hızlı nabız
Sıcak çarpmasında risk grupları
Kalp ve tansiyon hastaları
Diyabet ve kanser hastaları
Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar
Psikolojik yada psikiyatrik rahatsızlığı olanlar
Böbrek hastaları
65 yaş üzeri kişiler, 5 yaş altı çocuklar
Hamileler, sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar
Yeterli miktarda su içmeyenler
Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Hasta serin ve havadar bir yere alınır,
Giysiler çıkarılır,
Yaşamsal bulguları kontrol edilir,
Ilık su banyosu yaptırılır,
Soğuk su ile ıslatılmış kompresler konur,
Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı ya da soda içirilir.
Sıcak Yaz Günlerinde Sıcak Çarpmasından Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?
Özellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
Vücut temiz tutulmalıdır,
Her öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
Kapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.
Donuk belirtileri nelerdir?
Hipotermi, donma vücut ısısı 35 C’ nin altına düşerse meydana gelir. Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur.
Donuklar şu şekilde derecelendirilir;
Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
-Deride solukluk, soğukluk hissi olur,
-Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
-Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.
İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.
-Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
-Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
-Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
- Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah (gangren) bir bölge oluşur.
BİRİNCİ DERECE DONUK
İKİNCİ DERECE DONUK
ÜÇÜNCÜ DERECE DONUK
Donmada İlkyardım
Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
Sakinleştirilir, kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
Islak elbiseleri çıkarılır, kuru giysiler giydirilir,
Bilinci açık ise sıcak içecekler verilir,
Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür,
Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
El ve ayak doğal pozisyonda tutulur (eller yumruk yapılmışsa ve ayaklar büzülmüş ise açılmaya çalışılmaz).
Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır,
El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Donmalarda yapılmaması gerekenler
Donmuş bölge giysi ( yün, pamuklu vs), el ya da sıvılarla (alkol, su, yağ, pomat vs) ovulmamalıdır.
Donmuş bölge karla ovulmamalıdır.
Donmuş bölge sıcak suya sokulmamalıdır.
Donmuş bölge sıcak su torbası, soba gibi doğrudan sıcakla temas ettirilmemeli.
Hastaya alkollü içki verilmemelidir.
Hasta aşırı sıcakta ya da ısı kaynaklarının yakınında tutulmamalıdır.