KANAMALARDA İLKYARDIM

KANAMALARDA İLKYARDIM

KANAMA NEDİR?

   Çeşitli nedenlerle, damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına, vücudun içine veya dışına doğru akmasına hemoraji (kanama) denir. 

Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır;

ØKanamanın hızına,

ØVücutta kanın aktığı bölgeye,

ØKanama miktarına,

ØKişinin fiziksel durumu ve yaşına.

KANAMA ÇEŞİTLERİ

   Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır:

1.Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.

2.İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.

3.Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs,   üreme organlarından olan kanamalardır.

DAMAR TİPİNE GÖRE KANAMALAR

ØAtardamar kanamaları: Kanın atardamarlardan çıkarak, kalp atımları ile uyumlu, açık renkte ve fışkırır tarzda akmasıdır.

ØToplardamar kanamaları:  Kanın toplardamarlardan çıkarak, koyu kırmızı renk de ve sürekli akmasıdır.

ØKılcal damar: Kanın kılcal damarlardan çıkarak yavaş sızıntı şeklinde akmasıdır. Kanamalarda kanamanın hızı oldukça önemlidir. Yetişkin bir insanda ortalama 4.5-6 kg kan vardır, bunun 1-1.5 kg’ını kaybeden bir insanın hayati tehlikesi mevcuttur. Kanamaya hemen müdahale edilmelidir.

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?

Dış Kanamalarda İlkyardım:

Øİlkyardımcı kendini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir,

ØHasta/ yaralı sırt üstü yatırılır,

ØHasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),

ØYara ya da kanama değerlendirilir,

ØTıbbi yardım istenir (112),

ØKanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,

ØKanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,

ØGerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,

ØKanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,

ØKanayan bölge yukarı kaldırılır,

ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,

ØKanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,

ØŞok pozisyonu verilir,

ØYaşam bulguları sık aralıklarla (2-3dakikada bir) değerlendirilir

ØHızla sevk edilmesi sağlanır.

Ø Ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır

Ø 2-3 dakikada bir yaşam bulguları değerlendirilir.

Vücutta Baskı Uygulanacak Noktalar

ØAtardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri

2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri

3-Koltukaltı  : Kol atardamarı baskı yeri

4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri

5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri

6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

Hangi durumlarda turnike uygulanır?
ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
ØYaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
ØUzuv kopması varsa,
ØBaskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır.

Boğucu Sargı (Turnike) Uygulaması

Boğucu sargı uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır.

Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çok uzun süreli turnike uygulaması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzuvun tamamen kaybı.

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?

ØTurnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8–10 cm olmalı,

ØTurnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı,

ØTurnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir,

ØTurnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz,

ØTurnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez,

ØTurnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalı,

ØUzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevşetilmeli,

ØTurnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.

ØTurnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir

BOĞUCU SARGI (TURNİKE) UYGULAMA TEKNİĞİ

1- İlkyardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır,

2- Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır,

3- Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir,

4- Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır,

   -Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzuva paralel konuma  getirilir,

  -Kanama durana kadar sert cisim döndürülür,

5- Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir,

6- Hasta/yaralının elbisesinin üzerine,  adı ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir,

7- Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfi yazılır,

8- Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,

Turnike 15-20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.

EĞER; UZUV KOPMASI VAR İSE;

1)Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir,

2)Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.

3)Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir,

4)Tıbbi birimler haberdar edilir (112).

İç Kanamalarda İlkyardım

ØŞiddetli travma, darbe kırık  silahla yaralanma nedeniyle…iç kanama oluşabilir. H/Y da şok belirtileri vardır.

ØHasta/yaralının durumu ABC’ si değerlendirilir.

ØTıbbi yardım istenir. 112

ØÜzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır.

ØAsla yiyecek ve içecek verilmez.

ØHareket ettirilmez özellikle (kırık varsa)

ØYaşamsal bulguları incelenir.

ØSağlık kuruluşuna sevki sağlanır

DOĞAL DELİKLERDEN ÇIKAN KANAMALARDA İLKYARDIM

Burun (epistaksis) kanamalarında ilkyardım;

ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

ØOturtulur,

ØBaşı hafifçe öne eğilir,

ØBurun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,

ØUzman bir doktora gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması;

ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

ØKanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,

ØKanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,

ØBilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,

ØKulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

Şok nedir?

Periferik dolaşım yetmezliği sonucu, dolaşım sistemi yoluyla hücrelerin metabolik gereksinimlerini karşılayabilecek yeterli perfüzyonun sağlanamamasıdır.

Kaç çeşit şok vardır?

ØKardiyojenik şok (Kalp kökenli)

ØHipovolemik şok (Sıvı eksikliği)

ØToksik şok  (Zehirlenme ile ilgili)

ØAnaflaktik şok (Alerjik)

Şok nedenleri nelerdir?

ØKalbin yeterli pompalama gücüne sahip olmaması,

ØSıvı-elektrolit kaybı,

ØDolaşım yetmezliği,

ØHipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü),

ØBeslenme bozuklukları,

ØAğrı, korku gibi nedenlerle sinir sisteminin olumsuz etkilenmesi,

ØBazı ilaçların gereksiz yere kullanılması,

Øİç salgı bezlerinin işlevlerindeki bozulma,

ØEnfeksiyon hastalıkları.

Şok belirtileri nelerdir?

ØKan basıncında düşme,

ØHızlı ve zayıf nabız,

ØHızlı ve yüzeysel solunum,

ØCiltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,

ØEndişe, huzursuzluk,baş dönmesi,

ØDudak çevresinde solukluk ya da siyanoz

ØSusuzluk hissi,

ØBilinç seviyesinde azalma.

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?

ØKendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

ØHasta sırt üstü yatırılır,

ØHava yolunun açıklığı sağlanır,mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,

ØVarsa kanama hemen durdurulur,şok pozisyonu verilir,

ØHasta/yaralı sıcak tutulur,hareket ettirilmez,

ØSağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),

ØHasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok Pozisyonu Nasıl Verilir?

ØHasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,

ØHasta/yaralının bacakları 30cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),

ØÜzeri örtülerek ısıtılır,

ØYardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,

ØBelli aralıklarla (2–3 dakikada bir)  yaşam bulguları değerlendirilir.

Kanamalarda Üçgen Bandaj Uygulaması Nasıl Yapılmalıdır?

Elde üçgen bandaj uygulama: 

ØParmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir.

ØÜçgenin tepesi bileğe doğru katlanır.

ØElin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.

Ayağa üçgen bandaj uygulama: 

ØAyak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir.

ØÜçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir.

Øİki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.

Dize üçgen bandaj uygulama:

ØÜçgenin tabanı dizin 3–4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir.

ØDizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.

Göğse üçgen bandaj uygulama: 

ØÜçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir.

ØBu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.

Kalçaya üçgen bandaj uygulama: 

ØÜçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer ya da beze bağlanır.