SAĞLIK VE HASTALIK KAVRAMLARI

                                            SAĞLIK VE HASTALIK KAVRAMLARI
              
     Sağlık her insanın temel hakkıdır ve dünya çapında ulaşılmak istenen ortak bir sosyal hedeftir.
     Sağlık ve hastalık kavramları insanlığın var olduğundan bu yana bilinen kavramlardır.
     Hastalık  ve sağlık kavramları değişik  dönemlerde farklı şekillerde algılanmış ve yorumlanmıştır.
     Tıp bilimi Akdeniz Medeniyetleri ile ortaya çıkmıştır.
     M.Ö 2000 yılında Hamurabi Kanunlarında  tıbba ilişkin önemli konular yer almış,Mısır’da mumyalama ,Hindistan’da idrarın  tadına bakılarak  şeker hastalığına  tanı konulmuştur.

       

        Helenistik Dönemden önce  insanlar olayları doğum ,ölüm ve hastalık ile  bağdaştırmış

, hastaların  pis olduğuna ve Tanrı  tarafından  cezalandırıldığına  inanmıştır.

        Bu dönemde  Musevi kadınlar ev ziyaretleri ile hastalara fiziksel ve ruhsal bakım vermiştir.

        Roma imparatorluğu döneminde sağlık alanında önemli  gelişmeler

olmuş.

        Tıp eğitimi, bataklıkların kurutulması  temiz ve yeterli su, kanalizasyon, yiyeceklerin temizliği üzerinde durulmuştur.

   

    Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) belirttiği tanıma göre sağlık ,hastalık ve

    Sakatlığın olmayışı değil, fiziksel ,ruhsal ve sosyal olarak tam iyilik halidir.

                                                 SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ

  

 Sağlığı belirleyen Faktörler

Sağlığı ,sosyal faktörler, çevresel faktörler ,yaşam tarzı, fizyolojik faktörler, sunulan sağlık hizmetleri belirler.

 Sosyal Durumu belirleyen Faktörler

 Yaş, sosyal sınıf,,eğitim,gelir,aile,arkadaş,sosyal ilişkiler,din,ırk,sağlık inançları,özgüven,kişilik,aile ve toplum içindeki roller,geçmiş deneyimler.

Çevresel Faktörler

 Barınma,çevre ,bölge yerleşim yeri,iklim,sosyal hizmet olanakları,sağlık politikaları,kirlilik.

Yaşam biçimi

Beslenme,fiziksel aktivite,sigara,psiko-sosyal faktörler,yaşam tarzını belirleyen faktörler.

Fizyolojik Faktörler

Genetik yapı,biyojik  nedenler yüksek kolestrol,şişmanlık,kan basıncının yüksek olması gibi risk faktörleri  bu grupta sayılabilir

Sağlık Hizmetleri

Sağlık hizmetlerinin  herkese ulaşılabilirliği ve kalitesi toplum sağlığını etkileyen  önemli faktördür.

Sağlığın Ölçülmesi

Sağlık ;mortalite,morbidite,fonksiyonel yeterlilik,fiziksel ve sosyal  iyilik ve yaşam kalitesi konularında değerlendirmeler yapılarak ölçülebilir.

Bireyin Sağlık Düzeyi

Uyku,ağrı,sosyal izolasyon,fiziksel hareket durumu,emosyonel tepkileri ve enerji durumu  değerlendirilerek belirlenir.

Temel Sağlık Hizmetleri (TSH)
Koruyucu Sağlık Hizmetleri ve Sağlığın Geliştirilmesi

     Ülkemizde  TSH  anlayışı  1961 yılında  Prof. Dr. Nüsret  FİŞEK’in  çabaları ile  Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleşmesine  Dair Yasa’nın  yayınlanması ile gündeme gelmiştir.

Ülkemizde 1963 yılından sonra  ekonomik ve  sosyal yönden planlı kalkınma  döneminin başlaması ile  sağlık alanındaki gelişmeler hız kazanmıştır.

Sağlık Hizmetleri koruyucu,tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetleri olarak üç temel alanda  yoğunlaşmıştır.

       

Koruyucu Sağlık Hizmetleri

Birincil koruma:

Sağlığın geliştirilmesine yönelik çalışma ve  uygulamaları  içerir.Bunlar bağışıklama,dengeli ve yeterli beslenme eğitimi ve ana-çocuk  sağlığı hizmetleridir.

İkincil Koruma

Hastalıkların  erken dönemde saptanması hizmetidir.

Üçüncül koruma

Bireyleri hastalıklarından ,komplikasyonlarından ve  sakatlıklardan korumaya yönelik hizmetleri kapsar.

Hastalık

   Hastalık,hücrelerde doku ve yapısal fonksiyonel olarak normal olmayan değişiklerin oluştuğu durumdur.

   Sağlık ve hastalık biyolojik , çevresel ,sosyal, kültürel,psikolojik  olan bir süreçtir.

   Çoğu zaman hastalık kavramından bütün insanların aynı şeyi anladıkları sanılır.

   Oysa hastalığın tanımı toplumdan topluma, zamandan zamana, değişmektedir.

   Bir toplumda hastalık sayılan bir durum, diğer bir toplumda hastalık sayılmayabilir.

  Değişik kültürlerde bireyin hasta olarak kabul edilmesi, bazı ölçülere göre değerlendirilir.
 
  Örneğin; bireyin kendinden beklenen işi yapıp yapamaması, hastalığın toplumda yaygın olması gibi ölçütler vardır .

   Hastalık durumu da yalnızca bir hastalığın rahatsızlığın olması ile açıklanamaz.

   Hastalık anormal bir durum olup bireyin, fiziksel, ruhsal, entelektüel ve sosyal fonksiyonlarını daha önceki haline göre azaltır ya da iyice tüketir.

Hastalık bireyin;

Çevresi ile uyumunu

•Etkileşimini ,

•Üretkenliğini ,

•Verimliliğini kendi içindeki denge durumlarını bozar.

•Hastalık da sağlık gibi çok boyutlu bir kavramdır.

• İnsandaki yaşam dengelerinin tümünü değiştirebilir.

Hastalık iki farklı anlam içermektedir:

Tıbbi açıdan hastalık: Tıbbi açısından hastalık nesnel (objektif) anlamdadır. Bu anlamıyla hastalık, belirli işaret ve semptomlarla kendini gösteren patolojik bir anormalliği ifade eder.

Toplumsal- kültürel içerikli bir kavram olarak birey açısından hastalık:Sağlıksızlığın veya patolojik sürecin sonuçlarının, öznel (subjektif) deneyim içinde bireylerce algılanması, bireyin acı, rahatsızlık v.b. duyma durumudur.

•Vücudun fiziksel görünümünde meydana gelen değişiklikler;

• Örneğin kilo kaybı, deri renginde değişmeler, saç dökülmesi

•Normal vücut fonksiyonlarındaki değişmeler; örneğin idrara çıkma sıklığında değişme, düzensiz kalp atışları.

•Olağanüstü durumlar; örneğin idrarda kan görülmesi, ağızdan kan gelmesi.

•Eklemlerin fonksiyonlarındaki değişmeler; örneğin felç olma, titreme, hareket kısıtlanması.

•Duyu organlarındaki değişmeler; örneğin sağırlık, körlük, koku ve tat almama.
•Rahatsız edici fiziksel semptomlar; örneğin baş ağrısı, karın bölgesindeki ağrılar, ateş ve titreme.
•Olağanüstü emosyonel durumlar; örneğin kaygı, kuşku, depresyon, korkular, kabus.

•Diğer kişilerle olan ilişkilerde davranışsal bozukluklar; örneğin evlilikte ve iş yaşamındaki uyumsuzluklar.
•Sonuç olarak; Hastalık her birey için farklıdır ve bireyin kendi kendini algılaması; vücut yapısındaki ve fonksiyonlarındaki değişikliklerin yanında, toplumsal rollerine, ilişkilerine, inanışlarına ve kültürüne göre değişiklikler gösterir.